Tanım olarak "senyoraj" veya "sinyoraj", paranın üretim maliyeti ile üzerinde yazılı değer arasındaki farkı ifade etmektedir. Devlet parasının (TL'nin) basım maliyeti çok ufak olduğundan, ve her basılan banknot piyasadaki paranın göreceli değerini azaltarak gizli enflasyon yaratmaktadır ki bu devletin vatandaşın cebindeki paradan (parlamentonun onayını alınmadan, hiç sezdirmeden) vergi alınmasını ifade edilmektedir.Bu makalemde senjoraj konusunu ele alıp TC Merkez Bankası’ nın KKTC ekonomisindeki (bankacılık sektöründeki) “gizli el" operasyonlarını (mali operasyonlarını !) analiz etmeye çalışacağım.
KKTC Merkez bankası, TC Merkez Bankası’nın bir şubesi olarak faaliyetlerini sürdürmekte, esasen TC Merkez Bankası tarafından yönetilmekte ve yönlendirilmektedir. KKTC Merkez Bankası’nın “figüranlık rolü”, aslında kamudan (merkezi yönetimden) özerk, ama TC Merkez bankasından asla özerk veya bağımsız bir yönetişim konumunda değildir. TC merkez bankasının uyguladığı, iyi veya kötü, para politikaları neticesinde KKTC bankacılık sektörü anında etkilenmekte, bırakın orta ve uzun vadeyi, sektörün ve sektörün içerisinde yer alan bankaların kısa vadeli performanslarında bile kayde değer (belirgin) sapmalar olabilmektedir.
TC Merkez bankasının ülkede yaratmış olduğu “para kurulu sistemi” ile elde ettiği senyoraj geliri (enflasyon vergisi) sanıldığından çok daha yüksektir. KKTC MB veri tabanında para arzı verileri eksik olduğundan, bu gelirleri tam olarak tespit etmek imkansızdır. Ancak ülkenin uzun yıllar enflasyonist bir süreçten geçtiği bilinciyle, bu senyorajın ülke economisine maliyeti çok yüksektir. Bunun ülkeye ortalama olarak her yıl maliyeti GSMH % 5 -7 civarında olduğunu rahatça söylemek mümkündür.
Bu bilgiler doğrultusunda, TC hükümeti ile KKTC hükümeti arasında bir anlaşma imzalanıp her yıl net olarak GSMH yüzde 5-7’nı KKTC hükümetine/devletine geri iade edeceği üzerine bir anlaşma imzalanmalıdır. Para kurulu sistemi yanlızca o ülkenin parasını kullanmakla kalmayıp, her mali yıl sonunda parası kullanılan ülkenin (TC), parasını kullanan ülkeye (KKTC) hukiki olarak senyoraj gelirlerini iade etmesi gerekir. Ülkeye yıl sonu itibariyle yapılacak olan senyoraj iadesi “MALİ YARDIM” adı altında olmamalıdır.
Gizli el operasyonları ile (TC) Hükümeti'nin para basma hakkını kullanarak KKTC halkından elde ettiği gelir SENJORAJ VEYA SİNYORAJ geliridir. Bu gelirler yasal yoldan veya anayasada yer alacak bir madde ile, açık ve şeffaf bir şekilde, her yıl KKTC halkına iade edilmeli, geri iade edilecek olan bu paraların devlet hesaplarındaki adı "MALİ YARDIM" olmamalıdır.
Sonuç; KKTC Bankacılık sektörü üzerinden tüm finansal olan ve olmayan baskıların kaldırılması ve senyoraj gelirlerinin KKTC toplumuna iade edilmesi gerekmektedir. Kamu müdahalesiyle, para ihraç tekeline sahip olan bir merkez bankasının var olması ve bu merkez bankasının bir kurala göre para arz etmesi gereklidir !
Senyorajın bir gelir kaynağı olarak önemli hale gelmesiyle ekonomide istikrarsızlık yaratan bir faktöre dönüşmesinin temel nedenlerinden birisi (TC) merkez bankasının ekonomik sistem içerisinde parasal tekele sahip olması ve KKTC ekonomisi üzerinde hükümdarlık (oyunu) sürdürmesidir.
Copyright © 2009, “Tüm Haklar Saklıdır”.