Bankalarda Döviz Pozisyonunun Kur Riskine Karşı Duyarlılığı

Bankacılık İşi Risk Yönetim İşidir; Risk Yönetim Sanatıdır. Risk-getiri alanındaki başarı, riski minimize ya da maksimize etmek değil sadece onu yönetmektir.

Döviz Pozisyonu: Long-Short-Square-Square-Long-Short
Döviz Kuru: (Artı)-(Artı)-(Artı)-(Eksi)-(Eksi)-(Eksi)
Kâr: Yükselir,Azalır,Değişmez,Değişmez,Azalır,Yükselir

Bankaların Döviz Pozisyonu = (Döviz Varlıklar + Vadeli Döviz Alacaklar) - (Döviz Borçlar + Vadeli Döviz Borçlar)

(+) Artı Pozisyon: Long Pozisyon
(0) Denk Pozisyon: Square Pozisyon
(-) Açık Pozisyon: Short Pozisyon

Vade uyuşmazlığı riski faiz riskini doğurur. Vade uyuşmazlığı kâr marjını yükselten riskli bir stratejidir. Unutmamalıdır ki; faiz riski zarar verir, fakat likide riski batırır...!

Bankacılık Krizleri ve Banka İflaslarının Nedenleri

Bankacılık krizleri; bankaların sermaye yapılarının bozulmasından ve akti-pasiflerinin dengesizliğinden kaynaklanır.

Kredilerin geri dönmemesi (ödenmemesi), hisse senedi piyasasındaki dalgalanmalar ve döviz kurlarındaki aşırı dalgalanmalar bankacılık krizlerinin temel nedenlerindendir.

Finansal krizlerin ortaya çıkışı genelde bankacılık ve döviz krizi şeklinde olur. Bankacılık krizleri ve banka iflaslarının birden fazla nedeni vardır. Şöyle ki:

1. Macro ekonomik şoklar; örneğin, ekonomik faaliyetlerin gerilemesi, şirketlerin finansal sorunlarla karşılışması, gayrimenkul piyasasında yaşanan olumsuzluklar bankaları negatif yönde etkilemekte ve cezalandırmaktadır.

2. Daha riskli faaliyetler; örneğin, türev ürünlerin gelişmesi, açık pozisyonlar, yüksek faiz riski, döviz kurlarının yükselmesi vb. gibi nedenler bankalar olumsuz yönde etkilemektedir.

3. Daha yoğun rekabet; örneğin, bankacılık sektöründeki sınırlamaların azalması sonucu bankalar olumsuz yönde etkilemektedir.

4. Kötü yönetim ve suistimaller; örneğin, suistimaller daha çok küçük bankalarda, kötü yönetim ise büyük bankalarda sorun yaratmıştır. Hem kötü yönetim hem de suistimaller bankalar için büyük bir tehdit oluşturmaktadır.

5. Bankacılığın/bankacılık sektörünün yapısı.
6. Bankaların kısa süreli yabancı kaynaklara bağımlılığı.
7. Ters seçim ve ahlâki yapının bozulması.
8. Finans sektörünün zayıflığı.
9. Denetim ve gözetim otoritesinden kaynaklanan zayıflıklar.

Bankacılık Krizlerinin Sonuçları:

1. Bankacılıktaki Etkileri:

• Mevduatlar güvende değilse, mevduatlar çekilir ve daha güvenli bölgelerdeki bankalara aktarılır.
• Bankalar bu talebi karşılımakta güçlük çeker.
• Bankalar bazı varlıklarını satmak zorunda kalır.
• Zararına satış ve likidite sorunuyla karşılışılır.
• Mevduat hacminin düşmesi, mevduat-kredi ilişkisini zayıflatır.

2. Makro-Ekonomik Etkileri

• Emisyon artışı
• Kredi hacminin daralması, problemli kredilerin artması
• Faizlerin yükselmesi
• Harcama ve talebin düşmesi
• Üretim ve istihdamın azaltılması
• Tasarruf ve yatırımın azaltılması
• Kamu maliyesinin olumsuz etkilenmesi
• Menkul kıymetler borsasının çökmesi/ menkul kıymetler piyasasının olumsuz yönde etkilenmesi vb. gibi değişkenlerin olumsuz yönde artmasına yol açmaktadır.

3. İflas Eden Bankaları Rehabilite Etme Yöntemleri:

• Tasfiye
• Birleşme (Zorunlu Evlilik !)
• Satış
• Sermaye Artışı ve Yeniden Yapılandırma

Bankalarda Kredi Analizi ve Kredi Değerliliğinin Ölçülmesi

 Kredi analizinin temel amacı talep edenin, geri ödeme kapasitesi ve arzusuna sahip olduğunun belirlenmesi, ihtiyaca uygun tutar ve vadede kredi verilmesini sağlamaktır.


Genel olarak; ticaret ve yatırım bankaları tarafından kullanılan ve riskleri en aza indiren ilkeler sırasıyla şunlardır:

Kredilerde 5K formülü
1. Karakter
2. Kapasite
3. Kapital (Sermaye)
4. Koşullar
5. Karşılık (Teminat) veya

1. KARAKTER (CHARACTER/REPUTATION)
2. SERMAYE (CAPITAL)
3. KAPASITE (CAPACITY)
4. TEMINAT (COLLATERAL)
5.KONJONKTUR (CYCLE)

Kredi değerliliği 5c formülü ile tahmin edilmektedir. Ancak bu yaklaşım ile kredi değerliliğinin SUBJEKTİF bir şekilde belirlenmesi çağdaş bankacılıkta pratik görülmemektedir...!

Kredi Talep Edenler Hakkında Bilgi Kaynakları

- Karşılıklı Görüşme
- İşletmenin Finansal Tabloları
- İşletmenin Bankadaki (Kredi) Dosyası
- Üye Olduğu Kuruluş Kayıtları, Şirket Onay Belgeleri
- Risk Merkezinden Sağlana Veriler
- Tapu Sicil Kayıtları ve Vergi Beyannameleri
- Piyasa Analizleri vb. gibi diğer bilgi kaynakları.

Bankalarda Kredi Kültürü

Kredi kültürü; kredilendirme sürecinde bankaların davranışlarını, kredilendirme ilkelerini, kredi risklerinin nasıl belirleneceğini ifade eder. Bankalarda kredi kültürünün oluşturulmasından ve benimsetilmesinden üst yönetim sorumludur.

Kredi kültürünün oluşması için gereken unsurlar:
- Mükemmele Bağlılık Düşüncesi
- Günlük karar için kavramsal yapının kurulması
- Değer sisteminin oluşturulması
- Risk üstlenmeye tek tip yaklaşım uygulaması
- Ortak kredi dilinin geliştirilmesi
- Geçmiş kredi deneyimlerinin analiz edilmesi
- Bankanın her şeyin üstünde olduğu düşüncesinin yaygınlaştırılması
- Dürüstlük ve iyi iletişim geliştirilmesi
- Portföy bilişenlerinin bilinmesi
- Alınan kararlardan sorumlu olunması
- Riski üslenmeye ilişkin sabit parametrelerin bulunması
- Kredi ilke ve standartlarına bağlı kalınması
- Piyasalara ve bütçeye gerekçi yaklaşılması
- Erken uyarı göstergeleri kullanan kredi sisteminin oluşturulması
- Risk üstlenmede süprizlere yer olmadığının bilincinde olunması
- Kısa ve uzun dönemli bakış açısının yerleştirilmesi
gereklidir.

Kredi kültürü kısa vadede oluşan bir olgu değildir; kredi kültürü tüm banka çalışanları tarafından orta ve uzun vadeda oluşan ve kurum içerisinde süreklilik arz eden bir olgudur.

Bankalarda Kredi Politikası

Kredi politikası; bankaların bireysel ya da kurumsal müşterilerine karşı kredi işlemlerinde uyguladıkları ilkeler bütünüdür.

Bankalar sağladıkları fonları en uygun vadede en yüksek getiri ve en az riskle kullanıcı birimlere aktarırlar. Bankaların kredi taleplerini değerlendirmede kredi limitleri, müşterinin özellikleri, faiz oranları ve vade gibi konularda dikkate aldıkları ilkeler kredi politikasını oluşturur.

Kredi politikasının içerdiği unsurlar sırasıyla şunlardır:

1. Kredi türleri ve vadeleri
2. Kredi konusunda çalışanların yetki ve sorumlulukları
3. Kredi kararının alınma süreci
4. İstenecek belge ve teminatlar
5. Faiz, komisyon ve diğer masraflar
6. Geri ödeme koşulları
7. Kredi limitleri ve standartları
8. Problemli kredilerde izlenecek politikalar

Kredi Politikasını Etkileyen Faktörler:
1. Müşteri İlişkisi

• Bankaları kendilerine yakın birey ve işletmelerle çalışmayı tercih etmelerinin sebebi bankaların sunduğu diğer hizmetlerden yararlanma olasılığının fazla olması, istihbaratın kolay yapılması ve kredinin kolay izlenmesidir.

2. Kredi Portföyünün Yapısı

• Kredi politikasını belirleyen kredi komiteleri, toplam mevduat/toplam kredi, toplam kredi/ Özsermaye ya da toplam kaynak/toplam kredi oranlarının belli seviyede olmasına dikkat ederler. Bankalar kaynaklarını, mevzuatı ve rakip bankaların kredi politikalarını göz önünde bulundurarak kredilere ne kadar fon ayrılacağını belirlerler. Kaldıraç oranlarını dikkate alırlar.

3. Kredi Yetki Sistemi

• Bu sistem; kredi kararlarının hızlandırılması ve kredi analizlerinin sağlıklı yapılması için önemlidir. Bankanın organize yapısına göre "Yetki Sistemi" üzerinde Şube ve Genel Müdürlük kredi açma yetki ve limitlerinin sağlıklı bir şekilde yönetilmesi açısından önemlidir.

4. Kredi Puanlama Sistemi

• Bu sistem; başvuru forumlarının değerlendirilmesinde işlem yükünü azaltır. Müşteri portföyünün kalitesini korur ve kredi standartlarını oluşturur. Tüm kredi başvurularında ayni bakış açısını sağlar, tüm kredi başvurularını otomatik olarak değerlendirir.
• Puanlama yapılırken; gelir düzeyi, borç ödeme yeteneği, eğitim ve iş durumu, mal varlıkları, teminatlar ve kefiller analiz edilip otomatik olarak değerlendirilir.

5. Finansal Olan ve Olmayan Analizler

• Finansal analiz; işletmenin finansal açıdan mevcut durumunu, gelişiminin yeteneğini belirlemek için finansal tablo kalemleri arasındaki ilişkilerin ve değişikliklerin incenenmesi ve diğer işletmelerle karşılıştırılması hakkında çalışmalar yapılmalıdır.
• Finansal olmayan analiz; firmanın geçmiş, bugünkü gelecekteki performansını etkilemiş ve etkileyebilecek tüm etmenlerin incelenmesini ve değerlendirilmesini içermektedir.
• Tüm bu analizlere; kredi puanlamasında ve diğer kredi analizlerinde kapsamlı bir şekilde yer verilmelidir.

6. Kredilerin Yeniden Gözden Geçirilmesi

• Tüm kredilerin sistematik olarak gözden geçirilmesi, banka yetkililerine kredi-risk (kredilerde) önlem alınması hususunda erken uyarı sağlanmasını içermektedir.

Bankalarda Problemli-Sorunlu Krediler

Problemli krediler, kredinin kullanım şartlarında aksaklıkların meydana gelmesi, taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi, müşterinin kredi değerliliğini yitirdiğinin tespiti gibi durumlarda oluşur. Bu durumda hesabın kanuni veya yasal takibe geçirilmesi gerekir.

Kredilerin problemli Hale Düşmesinin Nedenleri

1. Kredi analizinin sağlıklı yapılmaması
2. Kredi-analiz birimlerinin çok fazla müşteri odaklı düşünmesi ve risk odaklı kredi analiz prensiplerinden farklı düşünmesi
3. Ekonomide ve hukuk sisteminde yaşanan olumsuzluklar
4. Doğru bilginin bankaya verilmemesi nedeniyle krediler biriminin yanlış karar vermesi
5. Borçlunun ödeme gücünü kaybetmesi
6. Kredi-yönetim kalitesinin yetersiz kalması
7. Rekâbetin yüksekliği nedeniyle işletmelerin aşırı borçlanmaya gitmesi ve aşırı borçalnmanın kontrol altında tutulamaması.

Yukarda belirtilen tüm faktörler kredilerin problemli hale düşmesinin nedenleridir.